'Đề tài ứng dụng xếp ngăn kéo là không chấp nhận được' 

Theo Bộ trưởng Nguyễn Quân, đề tài nghiên cứu cơ bản có thể "xếp ngăn kéo" đợi khi xã hội phát triển đến mức nào đó mới mang ứng dụng được. Nhưng nghiên cứu ứng dụng mà như vậy thì là điều không thể chấp nhận được.
Thủ tướng Chính phủ vừa ban hành Điều lệ và tổ chức hoạt động của Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia, với quy mô lên tới 1.000 tỷ đồng. Nhiều nhà khoa học vui mừng khi khoa học và công nghệ đã được chú trọng, nhưng cũng có không ít băn khoăn về hoạt động của Quỹ cũng như vai trò của những người làm khoa học.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Quân đã có những giải đáp về các thắc mắc trên:.

- Theo quy định, công trình khoa học phải được các Tạp chí quốc tế đăng tải, trong khi đó lại là những đề án lẻ tẻ của từng nhóm nghiên cứu chứ chưa phải là cụm công trình khoa học mang tính hệ thống quốc gia. Xin Bộ trưởng cho biết ý kiến về băn khoăn này?

- Xin cảm ơn các nhà khoa học quan tâm và chia sẻ với chúng tôi những băn khoăn như vậy. Điều này cũng thể hiện công tác truyền thông của chúng tôi tới xã hội và các nhà khoa học còn nhiều bất cập. Chúng tôi xin bổ sung thông tin để các nhà khoa học yên tâm.

Quỹ Đổi mới khoa học quốc gia chỉ là một trong hai quỹ lớn mà Chính phủ cho phép thành lập, nhằm hỗ trợ hoạt động khoa học và công nghệ. Quỹ này nhằm giúp doanh nghiệp đổi mới công nghệ, đặc biệt là doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực khoa học, công nghệ tạo ra sản phẩm có tính cạnh tranh khi chúng ta hội nhập kinh tế quốc tế.

Cách đây 10 năm, Chính phủ cũng cho phép thành lập Quỹ Phát triển khoa học quốc gia ở cả cấp Trung ương và địa phương. Các doanh nghiệp cũng được Chính phủ cho phép thành lập quỹ phát triển khoa học, công nghệ doanh nghiệp để huy động đầu tư của doanh nghiệp và xã hội cho khoa học, công nghệ.

Quỹ Phát triển khoa học, công nghệ quốc gia mới là nơi đầu tư cho nghiên cứu cơ bản. Đòi hỏi kết quả đầu ra phải có công bố quốc tế, phải có kết quả cụ thể thì mới được giải ngân. Còn Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia chủ yếu hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới công nghệ với vốn điều lệ 1.000 tỷ đồng.

Các nhà khoa học cũng yên tâm vì bên cạnh hai Quỹ này, Bộ Khoa học và Công nghệ cũng được Chính phủ giao thành lập 16 chương trình trọng điểm cấp Nhà nước về khoa học, công nghệ và gần 10 chương trình quốc gia về khoa học, công nghệ. Trong đó, có chương trình lớn như Chương trình đổi mới công nghệ quốc gia, Chương trình phát triển sản phẩm quốc gia.

Như vậy, những công trình lớn, liên quan đến quốc kế dân sinh, kể cả công trình không được công bố quốc tế, không được đăng báo, tạp chí quốc tế vẫn được Nhà nước hỗ trợ để tạo sản phẩm khoa học, công nghệ phục vụ sản xuất và đời sống. Ví dụ giàn khoan dầu khí, chế tạo động cơ cho ô tô xe máy, chương trình hỗ trợ cho nông nghiệp, nông dân và nông thôn.   




Bộ trưởng Nguyễn Quân. Ảnh: Chinhphu.


- Theo Bộ trưởng, với cơ chế, điều lệ và tổ chức hoạt động của Quỹ  Đổi mới công nghệ quốc gia thì liệu có hạn chế được tình trạng Đề án khoa học “cất ngăn kéo” như xảy ra hiện nay hay không?

- Nói về đề tài “cất ngăn kéo” không chỉ có cơ chế chính sách của chúng ta. Bản thân trong khoa học cũng có những loại đề tài phải “cất trong ngăn kéo”. Ví dụ như nghiên cứu cơ bản, nó phải đi trước thời đại. Vì thế phải để ngăn kéo đợi đến khi nào trình độ phát triển của xã hội đạt được mức độ nào đó mới có thể ứng dụng được. Tuy nhiên, nếu đó là đề tài nghiên cứu khoa học ứng dụng thì không thể chấp nhận được.

Trước đây tỷ lệ này khá lớn vì giữa nghiên cứu và sản xuất chưa có cầu nối để nghiên cứu xong có thể ứng dụng được. Sự ra đời của các quỹ có  mặt tích cực là tạo cơ chế thuận lợi cho giới khoa học nghiên cứu. Khi họ thấy ý tưởng nghiên cứu được phê duyệt thì họ bắt tay vào nghiên cứu ngay. Quá trình cấp kinh phí từ ngân sách Nhà nước đơn giản hóa về thủ tục thanh quyết toán hóa đơn chứng từ, các nhà khoa học được tạo điều kiện tối đa.

Thứ hai, đối với các quỹ này, khi tài trợ cho nghiên cứu theo cơ chế đặt hàng, những đề tài nào có khả năng ứng dụng, có khả năng thương mại hóa, được Nhà nước đặt hàng, quỹ tài trợ. Chắc chắn sau khi nghiên cứu xong, sẽ có người tiếp nhận và đưa vào sản xuất. Tôi tin tưởng như vậy, những nghiên cứu khoa học xếp vào ngăn kéo sẽ giảm nhiều.

- Một số nhà khoa học lo ngại rằng, với cách đầu tư như Quỹ này thì chỉ khuyến khích được sự phát triển của những nhà khoa học riêng lẻ, mà không tạo được sức mạnh tập thể các nhà khoa học. Bộ trưởng nghĩ sao?

- Điều đó chỉ đúng với Quỹ Phát triển khoa học, công nghệ quốc gia ở giai đoạn ban đầu. Tức là quỹ này tài trợ cho nghiên cứu cơ bản. Nghiên cứu cơ bản thường là nhóm khoa học thậm chí cá nhân nhà khoa học có thể làm được. Vì vậy, đó là tập hợp những nghiên cứu khoa học đơn lẻ.

Tuy nhiên, với Luật Khoa học và công nghệ vừa được Quốc hội thông qua tháng 6 vừa qua, Quỹ Phát triển công nghệ quốc gia không chỉ tài trợ cho nghiên cứu cơ bản, sắp tới là địa chỉ để tất cả nghiên cứu khác có thể nhận được hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước thông qua quỹ.

Các nhà khoa học yên tâm là với các chương trình quốc gia về khoa học công nghệ, như Chương trình phát triển sản phẩm quốc gia, các tập thể khoa học sẽ được hình thành vì những sản phẩm quốc gia không thể hình thành được nếu không có số đông các nhà khoa học. Ví dụ, khi nghiên cứu vaccine thì phải tập hợp đội ngũ các nhà nghiên cứu từ nghiên cứu cơ bản tới doanh nghiệp khoa học, công nghệ.

Hoặc nghiên cứu về vi mạch thì đòi hỏi tập thể nhà khoa học lớn thì mới có thể đưa ra thị trường sản phẩm. Cho nên các nhà khoa học yên tâm, bên cạnh kênh quỹ hỗ trợ khoa học cơ bản vẫn có kênh là Nhà nước hỗ trợ để tạo ra sản phẩm lớn cho xã hội.

- Cũng liên quan tới đề án này, một số nhà khoa học thuộc lĩnh vực nông nghiệp đặt vấn đề, với những sáng chế, sản phẩm do những người nông dân tự làm ra và ứng dụng vào cuộc sống thì sao, những nhà khoa học nông dân đó “đứng” ở đâu trong đề án này?

- Trong nghiên cứu khoa học của Nhà nước không phân biệt tiền ngân sách cấp cho ai. Vấn đề là người nào có sản phẩm khoa học thì người đó sẽ được Nhà nước hỗ trợ. Với những nhà khoa học nông dân, nếu họ có ý tưởng sáng tạo họ đều được Nhà nước hỗ trợ thông qua Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia.

Bên cạnh đó năm 2012, Chính phủ ban hành Nghị định về sáng kiến, trong đó quy định những sáng kiến chưa đạt đến tầm phát minh hay sáng chế nhưng vẫn được Nhà nước hỗ trợ thông qua tài trợ kinh phí thông qua nhận chuyển giao công nghệ, thương mại hóa sản phẩm kinh doanh. Vì vậy, các nhà khoa học nông dân có thể tìm đến các quỹ của ngành khoa học công nghệ, cơ quan quản lý khoa học để đóng góp trí tuệ của mình.

Theo VTV