Cựu binh Trường Sa sống cùng giấy báo tử

"Ngày tôi về, bàn thờ với di ảnh của tôi vẫn còn đó. 25 năm rồi, 9 anh em bị Trung Quốc bắt trong trận Gạc Ma vẫn còn giữ giấy báo tử, để luôn nhắc nhở mình được sinh ra lần thứ hai", cựu binh Trường Sa Nguyễn Văn Thống nói.
Tìm gặp trung sĩ Thống giữa cơn mưa chiều cuối tháng 7 ở xã Nhân Trạch (Bố Trạch, Quảng Bình), bên ly trà nóng, ông thật thà: "Chuyện cũ lâu ngày mới nhắc lại, mỗi khi nhìn tờ giấy báo tử, ký ức lại ùa về đầy đặn. Nhiều đêm nhớ đồng đội mà rơi nước mắt!".




Cựu binh Trường Sa Nguyễn Văn Thống với tờ giầy báo tử ghi tên mình. Ảnh: Nguyễn Đông



Vốn dân đi biển, chàng trai Nguyễn Văn Thống hào hứng khi nhận tin ra đảo Gạc Ma (Trường Sa) làm nhiệm vụ. Trong thời khắc sinh tử rạng sáng 14/3/1988, ông Thống chỉ kịp thoát ra ngoài khi tàu HQ 604 chìm dần. Bám chặt cây gỗ khi trên mình bê bết máu do 8 mảnh đạn pháo găm vào người, ông vận hết sức tránh được hàm răng sắc lẹm của đám cá mập rồi bị lính Trung Quốc bắt lên tàu đưa về Quảng Đông giam giữ.


Bố anh Thống, cụ Nguyễn Viết Thoáng, kể rằng khi nghe đài phát bản tin về 74 liệt sĩ hy sinh và mất tích ở Trường Sa, cụ chết lặng. Ngày 28/3/1988, Bộ Tư lệnh Hải quân có thư chia buồn gửi gia đình với đoạn viết: "Đây là sự hy sinh lớn lao của nhân dân ta trong đó có gia đình ta, vì sự nghiệp toàn vẹn lãnh thổ, vì độc lập của dân tộc".




Bố mẹ ông Thống chưa hết niềm vui sau hơn 20 năm cậu con trai 'liệt sĩ' trở về. Ảnh: Nguyễn Đông

"Ngày nhận giấy báo tử, nước mắt ai cũng giàn giụa. Trong nhà lập bàn thờ, ngoài biển mọi người làm lễ gọi hồn, đắp mộ gió cho nó yên nghỉ", cụ Thoáng nhớ lại. Dù còn chút hy vọng có thể con mình đang bị phía Trung Quốc bắt nhưng mọi thông tin đều bặt vô âm tín. 

Về phần ông Thống, khi bị Trung Quốc đưa về bán đảo Lôi Châu, họ chuyển ông vào bệnh viện. 2 tháng sau, ông mới biết 8 đồng đội khác cũng bị bắt giam. "Lành vết thương, tôi nói với lính Trung Quốc rằng cho tôi được ở cùng đồng đội của mình. Biết chúng tôi là lính công binh, họ cũng không tra khảo nhiều. Nhưng anh em bị nhốt riêng trong những nhà giam chật chội, không được liên lạc với nhau hay thông tin ra bên ngoài", ông nhớ lại.

Binh nhất Trần Thiên Phụng (TP Đông Hà, Quảng Trị) kể: "Một năm bị giam giữ, chúng tôi được Hội chữ thập đỏ quốc tế can thiệp, cho viết thư báo tin với gia đình. Lá thư đầu tiên không quá 25 chữ. Tôi đã viết: "Con còn sống, mạnh khỏe và đang bị tạm giữ ở Trung Quốc, ở nhà bố mẹ và vợ cứ yên tâm", anh Phụng nhớ lại và cho biết sau đó thư từ cũng được tạo điều kiện hơn. Giấy dành viết thư chỉ vỏn vẹn chưa đầy mặt sau của trang A4, có nhà từ bố mẹ, anh em đến vợ đều viết chung một lá, kiên nhẫn mới đọc rõ từng chữ một. 



Những lá thư được tận dụng từng khoảng giấy để gửi gắm thông tin, cảm xúc.  Ảnh: Nguyễn Đông

Những ngày sau đó, 9 'liệt sĩ' liên lạc thường xuyên hơn với gia đình. Bức thư đầu tiên bố mẹ ông Phụng nhận được là ngày 26/4/1989. Lá thư hồi âm, ông mới biết ở nhà đã nhận giấy báo tử gửi ngày 1/11/1988. Di ảnh ông được cắt ra từ bức ảnh cưới. Đều đặn 6 tháng một lần những lá thư mới đến được tay người nhận, nét mặt 9 anh em khi đó dễ dàng đo đếm được từng cảm xúc.

Trong lá thư ngày 28/9/1990, vợ anh Phụng chỉ còn phần giấy trống phía dưới, viết vội mấy dòng: Hơn 2 năm em mới nhận được thư anh. Em rất mừng và thương anh nhiều lắm. Con chúng mình đã đi học mẫu giáo. Anh hãy yên tâm, em sẽ xứng đang là người vợ hiền của anh. Hẹn ngày anh sum họp gia đình em sẽ tâm sự nhiều hơn. Thương anh nhiều. Tái bút, anh Tàu muốn ghi thư thăm anh nhưng giấy ngắn quá, hẹn dịp khác…

Sau 3 năm 5 tháng 15 ngày bị giam giữ ở nhà tù Trung Quốc, 9 chiến sĩ Hải quân nhân dân Việt Nam được trả tự do vào ngày 28/8/1991.

Vừa đặt chân về làng, người dân kéo nhau ra xem mặt "liệt sĩ" Thống chật kín đường. Bàn thờ do gia đình lập cho ông vẫn được giữ nguyên. "Ngày tôi về, bàn thờ gia đình lập cho tôi cùng di ảnh vẫn còn đó. Khói hương nghi ngút. Mẹ bảo, bàn thờ lập cho con, giờ về rồi thì tự tay dọn đi. 25 năm rồi, tôi và các anh em khác vẫn còn giữ giấy báo tử, để luôn nhắc nhở mình được sinh ra lần thứ hai, phải sống sao cho xứng với đồng đội, người thân, Tổ quốc", ông Thống nói, đôi mắt nhìn vào tờ giấy báo tử đang rung bần bật trên đôi tay thương tật của mình.



Như được sống lại lần 2, ông Lê Văn Đông khao khát được gặp mặt đồng đội thường xuyên và thắp nén hương cho 64 liệt sĩ đã mãi nằm xuống vì chủ quyền Tổ quốc. Ảnh: Nguyễn Đông 

Vợ ông Phụng cầm giấy báo tử đưa cho chồng và bảo hãy giữ nó làm kỷ niệm! “Khi đó cũng khổ tâm lắm! Nhà tôi cách nhà liệt sĩ Hoàng Ánh Đông chưa đầy nửa cây số, hai đứa chơi với nhau từ nhỏ, nhận nhiệm vụ ra xây dựng đảo Gạc Ma cùng một ngày. Ngày gia đình tôi sum họp vui biết bao nhiêu thì bên nhà Đông đau buồn bấy nhiêu, mọi người chỉ biết nhìn nhau trong nước mắt”, ông Phụng bồi hồi.

Cựu binh Lê Văn Đông (xã Tây Trạch, Bố Trạch, Quảng Bình), tâm sự rằng nhiều khi nghe đài, xem tivi nói về đảo Trường Sa nghe cũng tự hào nhưng lại có phần tủi thân, muốn được tổ chức gặp mặt anh em mỗi năm một lần, nhưng ngặt nỗi thiếu "nhạc trưởng". "Nhiều khi nhờ đến báo chí mà anh em biết mặt của nhau. Cũng muốn được cùng nhau đến thăm, thắp nén hương cho 64 đồng đội mà khó quá!", ông Đông nói.

Nguyễn Đông